αρχείο aRoma Women
Το αρχείο aRoma Women1 συνίσταται από μικρά θραύσματα, αφηγήσεις, εικόνες, σπαράγματα από τη καθημερινή ζωή των γυναικών Ρομά στο Δροσερό της Ξάνθης. Πρόθεση του είναι εξυφάνει ένα ιστό συνδεσιμότητας μεταξύ των γυναικών Ρομά, φωτίζοντας ταυτόχρονα αθέατες γεωγραφίες από τη κοινή ζωή τους. Αυτή η φαινομενική αταξινόμητη παράθεση αποσπασμάτων από τον κόσμο των Ρομά αποπειράται μέσα από λοξοδρομήσεις και παρεκβάσεις αφενός να δώσει φωνή στις γυναίκες και αφετέρου να προτείνει μια νέα θέαση πάνω στην έννοια του αρχείου. Η συλλογή αυτή δεν έχει σαν σκοπό να καταγράψει ενδελεχώς και να ταξινομήσει συστηματικά όλες εκείνες τις παραμέτρους που χαρακτηρίζουν τη ζωή των Ρομά γυναικών όσο να σταχυολογήσει τις εκμυστηρεύσεις τους, τις χειρονομίες τους, να τις αιχμαλωτίσει όταν εκείνες διεκδικούν.
Πως δημιουργεί κανείς όμως ένα αρχείο για μια κοινότητα που πρωτίστως στηρίζεται σε προφορικές παραδόσεις και ποια η χρησιμότητα του για την εν λόγω κοινότητα; Οι Ρομά ακόμα και σήμερα, στην εποχή των πολιτικών ελευθεριών και ανθρώπινων δικαιωμάτων υφίστανται ρατσισμό και αυξανόμενο αποκλεισμό. Aνάμεσα στους Ρομά οι φιγούρες που βιώνουν διπλό εκτοπισμό είναι οι γυναίκες: αποκλεισμένες από τη πατριαρχική δομή της κοινωνίας των Ρομά, αποκλεισμένες από τη υπόλοιπη κοινωνία των μη Ρομά. Το αρχείο αυτό περιβάλλεται από μια φασματική διερώτηση: πώς οι γυναίκες μπορούν να ξεφύγουν από αυτήν την επιβαλλόμενη σκιά, να διεκδικήσουν παρουσία μέσα σε μια κοινωνία (μη Ρομά) που τις απορρίπτει και μια κουλτούρα των Ρομά που συστηματικά αρνείται να τις ακούσει;
Από τι συνιστάται τελικά ένα αρχείο μιας αποκλεισμένης κοινότητας, μιας κοινότητας σε αφάνεια; Αν το αρχείο είναι η συνειδητή ταξινόμηση και αρχειοθέτηση τεκμηρίων τότε πώς δημιουργείται το αρχείο μιας κοινότητάς καταδικασμένης στην αφωνία; Ποια η αξία τελικά ενός αρχείου μέσα σε μια κοινότητα εν πολλοίς βασίζεται, συγκροτείται πάνω στους σταθερούς και αμετακίνητους κανόνες της παράδοσης; Και πως τελικά εμείς οι ξένοι, με τα αξιώματα και τις εγγενείς παραδοχές μας παρεισδύουμε σε ένα κόσμο άγνωστο και καταγράφουμε τα στοιχεία που μας ενδιαφέρουν αποκλείοντας διαφορετικά τεκμήρια;
Η δημιουργία ενός αρχείου φέρει λίγο από το μαγικό κόσμο του σκοτεινού θαλάμου: ίχνη ενός κόσμου που παραγκωνίστηκε εσκεμμένα ή τυχαία εμφανίζονται από τη λήθη, συμβάντα λησμονημένα ξαφνικά φωτίζονται, αποκτούν μια εύθραυστη υλικότητα, μια αίσθηση του πραγματικού. Το αρχείο γράφει η Φαρζ δεν είναι παρά ένα κομμάτι εξημερωμένου χρόνου, που απολιθώνει αυτές τις στιγμές που χάθηκαν μέσα στην τύχη και στην αταξία. Πώς κανείς διερωτάται η Arlette Farge σταχυολογεί στοιχεία που δεν έχουν υπόσταση, προορισμένα να χαθούν ευθύς μόλις εμφανιστούν; Το αρχείο, συνεχίζει, ίσως να μην λέει την αλήθεια αλλά λέει κάτι αληθινό με το τρόπο του. Και είναι αυτές οι συσσωρευμένες ψηφίδες χρόνου που μοιάζει να παράγουν μια διαφορετική ιστορικότητα, ενά είδος αντι-αρχείου που εγκολπώνει ό, τι η επίσημη ιστόρηση αγνοεί και απωθεί με συνοπτικές διαδικασίες στο χρονοντούλαπο της. Σύμφωνα με τον Μπένγιαμιν τίποτα από αυτό που συνέβη δεν θα έπρεπε να θεωρείται χαμένο για την ιστορία. Το aRoma Women δημιουργεί μια ιστορικότητα του παρόντος.
Η φανερή αμηχανία που προκάλεσε η έλλειψη τεκμήριών γρήγορα αντικαταστάθηκε από μια ζέση για συλλογή αχαρτογράφητων στοιχειών. Το αρχείο κινείται σε διάφορα επίπεδα μαρτυριών: εξομολογήσεις γυναικών, εφήμερες χειρονομίες, θραύσματα μνήμης, καθημερινές πρακτικές, ανομολόγητες προθέσεις, αντηχήσεις ενός κοινωνικού αποκλεισμού και φυσικά η τοπολογία ενός μόνιμου τραύματος. Κυρίως όμως για να δανειστούμε ένα όρο από την Ann Cvetkovich αυτό είναι ένα «αρχείο αισθημάτων», ανεπαίσθητων αποσπασμάτων που συνήθως διαφεύγουν της επίσημης, θεσμικής χαρτογράφησης. Την ίδια στιγμή το αρχείο αυτό μετεωρίζεται ανάμεσα σε παρελθοντικές υποκειμενικότητες, σε μια υφιστάμενη γενεαλογία και σε μια απόπειρα να δημιουργήσει ένα νέο χωροθετικό πλαίσιο κατανόησης της κουλτούρας των Ρομά γυναικών- παίρνοντας φυσικά το ρίσκο εγκαθίδρυσης μιας νέας γενεαλογίας σύμφωνα με τον Φουκώ. Το aRoma Women ενώ είναι ριζωμένο στη σκληρή πραγματικότητα της κουλτούρας των Ρομά ταυτόχρονα μοιάζει με μια νωπογραφία: τα υλικά που τh συνθέτουν υπόκεινται σε ένα μετασχηματισμό, μια φαντασιακή μορφοποίηση που συνυφαίνεται διαρκώς δημιουργώντας νέους συνειρμούς, συνδηλώσεις και μετατροπίες. Πρόθεση αυτού του ελλιπούς αρχείου είναι αφενός η παρείσδυση στον κόσμο των γυναικών Ρομα και αφετέρου η διερώτηση πάνω στις πρακτικές δημιουργίας ενός αρχείου, πάνω στην έρευνα, τη συλλογή και τη ταξινόμηση.
1Το αρχείο συντίθεται από ένα υλικό που είχε ήδη στη διάθεση του ο σύλλογος γυναικών Ελπίδα στο Δροσερό τα οποία από κοινού με τις γυναίκες του συλλόγου αναδιατάξαμε και ταξινομήσαμε αλλά και νέα τεκμήρια που προέκυψαν από τις συνέργειες - κουβέντες, δράσεις και καταγραφή της ομάδας του Caravan Project με διαφορετικές γυναίκες Ρομά στο Δροσερό.